NUMARALI
HADİS-İ ŞERİF:
407 - (1334) حدثنا
يحيى بن يحيى.
قال: قرأت على
مالك عن ابن شهاب،
عن سليمان بن
يسار، عن
عبدالله بن
عباس ؛ أنه
قال:
كان
الفضل بن عباس
رديف رسول
الله صلى الله
عليه وسلم.
فجاءته امرأة
من خثعم
تستفتيه. فجعل
الفضل ينظر
إليها وتنظر
إليه. فجعل
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم يصرف وجه
الفضل إلى
الشق الآخر.
قالت: يا رسول
الله ! إن
فريضة الله
على عباده في
الحج أدركت
أبي شيخا
كبيرا. لا
يستطيع أن
يثبت على
الراحلة.
أفأحج عنه ؟
قال " نعم"
وذلك في حجة الوداع.
{407}
Bize Yahya b. Yahya
rivayet etti. (Dediki): Mâlik'e, İbni Şihâb'dan dinlediğim, onun da Süleyman b.
Yesâr'dan, onun da Abdullah b. Abbâs'dan naklen rivayet ettiği şu hadîsi
okudum: İbni Abbâs şöyle demiş:
«Fadl b. Abbâs Resûlullah
(Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'in terkisinde bulunuyordu. Nebi (Sallallahu
Aleyhi ve Sellem)'e Has'am kabilesinden bir kadın fetva istemeğe geldi. Derken
Fadl kadına, kadın da Fadl'la bakışmaya başladılar. Bunun üzerine Resulullah
(Sallallahu Aleyhi ve Sellem) Fadl'ın yüzünü öbür tarafa çevirmeye başladı.
Kadın:
— Yâ Resûlallah! Allah'ın kullarına hacc
hakkındaki farizası babama şeyh-î fânî iken
yetişti. Babam deve üstünde duramıyor. Binâenaleyh onun nâmına ben
haccedebilir miyim? dedi. Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem):
— Evet, cevâbını verdi. Bu hâdise veda haccında
oldu.»
İzah:
Bu hadîsi Buhâri «Hacc,
Meğâzî ve îsti'zân» bahislerinde muhtelif râvilerden tahrîc ettiği gibi Ebû Dâvûd,
Tirmizî, Nesâî ve İbni Mâce dahî «Hacc» bahsinde yine muhtelif râvilerden
rivayet etmişlerdir.
Hadîsin isnadında
ihtilâf edilmiştir. Sahih olan kavle göre hadîs-İ şerif mürseldir. Çünkü Veda
haccında Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) Hz. İbni Abbâs'ı ailesinin
zayıf olanlanyle birlikte geceleyin Müzdelife'den Mina'ya göndermiş; kendisi de
bayram sabahı Fadî b. Abbâs'ı terkisine alarak yola çıkmıştır. Binâenaleyh İbni
Abbâs (Radiyallahu anh) hâdiseyi gözüyle görmemiş Fadl'dan işitmiştir. Nitekim
bundan sonraki rivayette bu cihet tasrîh edilmiştir. Hz. İbni Abbâs'ın vak'ayı
birkaç kişiden işitmiş olması da mümkündür. Yalnız kimden işittiğini bu
rivayette tasrîh etmemiştir.
Fadl. (Radiyallahu anh)
Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'in amcası Abbâs b. Abdilmuttalib'in
oğludur.
Redîf: Hayvan üzerinde
bulunan bir kimsenin arkasına oturandır. Buna lisânımızda terkisine almak
denir. îbni Mendeh'in beyânına göre Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'in
terkisine aldığı zevatın sayısı otuz küsuru bulur.
Has'am: Yemen'de bir
kabilenin adıdır. Bir rivayette suâl soran kadının Cüheyne kabilesine mensûb
olduğu bildirilmiştir. «Et-Tevdîh» nam eserde mezkûr kadının Gâsiye yahut
Gâyise olması ihtimâlinden bahsedilmiştir.
Soranın erkekmi kadınmı
ve keza suâlinin, babayamı anneyemf yahut kardeşemi ait olduğu, hadîsin
muhtelif rivayetlerinde muhtelif şekillerde beyân edilmiştir. Sahîh olan
rivayetlerin ekserisine göre suâli soran kadındır ve babası nâmına hacetmenin
hükmünü sormuştur. îbni Hibbân'ın rivayet ettiği İbni Abbâs hadîsine göre suâl
soran erkektir ve babası nâmına haccetmeyi sormuştur.
Tirmizî'nin tahrîc
ettiği Büreyde hadîsinde bir kadının annesi nâmına hacc edip edemiyeceğini
sorduğu bildirilmektedir. Bu rivayetlerin arasını bulmak için Şeyh Zeynü'd-Dîn
suâlin müteaddid defalar sorulduğuna kaail olmuştur. Bu takdirde bir defa
Resûiullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'e bir kadın babası nâmına hacc edip
edemiyeceğini, başka defa diğer bir kadın annesi nâmına kezâlik ayrı ayrı
zamanlarda bir adam annesi nâmına, diğer biri babası nâmına, üçüncü bir zât
kardeşi nâmına hacc edip edemiyeceklerini sormuşlar demektir. Sünen
sahiplerinin rivayetlerine göre erkeklerden bu hususta suâl soranlar Husayn b.
Avf ile Lakît b. Âmir'dir. Kadınlardan suâl soranların isimleri belli değildir.